EL GRECO Δομίνικος Θεοτοκόπουλος - Ένα αξεπέραστο σύμβολο για την Ελλάδα και το εξωτερικό στον χώρο των τεχνών

"Η προσκύνηση των ποιμένων"
Το τελευταίο έργο του Ελ Γκρέκο, 1612-1614, το οποίο φιλοτεχνήθηκε για την Αγία Τράπεζα της εκκλησίας του Σάντο Δομίνγκο ελ Αντίγουο και σήμερα βρίσκεται στη Μαδρίτη, στο Μουσείο Πράδο. Σε εκείνο το σημείο του επέτρεψαν να ετοιμάσει και τον τάφο του.

Λίγα λόγια για το έργο:
Σοβαρό και λεπτό το πρόσωπο της Μαρίας λουσμένο στο δυνατό φως που εκπέμπει το Βρέφος. Ο καλλιτέχνης επιστρέφει στην παραδοσιακή εικονογραφία της γυναίκας που είναι ντυμένη με ένα κόκκινο φόρεμα και καλύπτει το κεφάλι της με γαλάζιο μαντήλι.

Μια ομάδα μικρών αγγέλων, μετέωροι στο πάνω μέρος του πίνακα, συνοδεύουν τη Δόξα στον ουρανό και υμνούν τη γέννηση του Χριστού. Ο Ελ Γκρέκο συνήθιζε να φτιάχνει κέρινα σχέδια για τη μελέτη αυτών των μορφών.
Από τις πρώτες αναπαραστάσεις του έργου ο Ελ Γκρέκο επιλέγει να απεικονίσει το Βρέφος γυμνό πάνω σε ένα λευκό πανί, χρησιμοποιώντας φως. Γύρω του λίγοι ποιμένες και η μορφή του Ιωσήφ με τα χέρια ανοιγμένα σε στάση ευλαβικής έκπληξης.

Στις 7 Απριλίου 1614 ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος πεθαίνει. Λίγο αργότερα διατυπώνονται αρνητικά σχόλια γι΄αυτόν και το έργο του που οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ήταν Έλληνας, κατά συνέπεια ξένος. Έλληνας και ξένος θεωρείται στην Ισπανία μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Από το 1830 και μετά αλλάζει αυτή η αντιμετώπιση, με την αποδοχή ότι ήταν Ισπανός αφού είχε παραμείνει για πολλά χρόνια στο Τολέδο και ότι το έργο του, που θεωρείτο βενετικής διδασκαλίας, τώρα θεωρείται ισπανικής. Σήμερα είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός καλλιτέχνης της καστιλιάνικης ψυχής και του ισπανικού μυστικισμού και μπορεί να θεωρηθεί θεμελιωτής της ισπανικής σχολής. Παράλληλα θεωρείται και στην Ελλάδα βυζαντινός ζωγράφος που έφερε από την Ανατολή τη δύναμη μιας τέχνης που πήγαζε από την ελληνική του διαπαιδαγώγηση και καταγωγή. Το μεγαλείο του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου προέρχεται από τις καταβολές του, την ελληνική καταγωγή του, την δεκαετή παραμονή του στην Ιταλία και την μακρά διαμονή του στην Ισπανία.

Το Τολέδο υπήρξε τόπος έμπνευσης αλλά και χώρος όπου αυτός ο σπουδαίος δημιουργός ένιωσε ρίζες και πατρίδα... Άλλωστε και η πατρίδα της καρδιάς έχει και εκείνη τις δικές της ρίζες. Έλληνας ή Ισπανός αυτό είναι τόσο μικρό κριτήριο για να δούμε το έργο που άφησε πίσω του.
Το συγκεκριμένο έργο έχει μνημειώδεις διαστάσεις. Πριν χρόνια η Εθνική μας Πινακοθήκη φιλοξένησε σε μια έκθεση - αφιέρωμα τα έργα του και μου δώθηκε η ευκαιρία να την επισκεφτώ. Τα λόγια είναι λίγο να περιγράψω αυτά τα έργα που σχεδόν άγγιζαν το ταβάνι της Πινακοθήκης- ίσως να ήταν και 7 μέτρα ύψος, χωρίς να μπορώ να το διευκρινήσω με ακρίβεια. Αυτό όμως που μάγευε ήταν η ενέργεια που απέπνεαν αυτά τα έργα, ένα πνευματικό μονοπάτι οδηγούσε στο κέντρο του κάθε πίνακα και φώτιζε όλο το δωμάτιο. Οι μορφές, τα πρόσωπα και το φως που έβγαινε από την πνευματικοτητά τους ήταν ολοζώντανο.
Αυτό το έργο "Η προσκύνηση των ποιμένων" φτιάχτηκε πριν αιώνες... κι όμως η ζωντάνια των χρωμάτων, των μορφών και της κίνησης είναι αξεπέραστη...

Πηγή: Art Book - Electa ΗΜΕΡΗΣΙΑ